Сіздердің назарларыңызға «Дені сау ұлт»Ұлттық жобасы шеңберінде
«СҚ-Фармация» ЖШС Бірыңғай дистрибьютордың аналитикалық шолулар сериясынан жарияланымды ұсынамыз
Қазіргі заманауи шындықта саланың барлық бизнес-процестерін өзгертпестен медицинаның тиімділігі туралы айту мүмкін емес. Сондықтан Мемлекет басшысы өз сөзінде денсаулық сақтау жүйесін цифрландырудың маңыздылығын бірнеше рет атап өтті.
Электрондық денсаулық сақтауды дамыту деректер базасын біріктіруді, пациенттерге мониторинг жүйесін құруды, сондай-ақ дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың қозғалысын мониторингтеу жүйесін қамтиды.
Медициналық ұйымдарда дәрі-дәрмектердің қалдықтары мен қадағалануы туралы нақты ақпараттың болмауы дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді цифрландырудың негізгі проблемасы болып табылады. Бүгінгі күні медициналық ұйымдар ақпараттың сапасы мен сенімділігін қамтамасыз етпейтін дәрі-дәрмектің ағымдағы шығынын қолмен енгізу арқылы қалдықтар туралы есептер жасайды.
Препараттарды таңбалау – бұл өндірушіден, дистрибуция құрылымынан, дәріханалардан және медициналық ұйымдардан пациенттің соңғы нүктесіне дейінгі барлық жеткізу тізбегі арқылы дәрі-дәрмектердің қозғалысын бақылаудың маңызды құралы және цифрлық экономикаға маңызды қадам.
Міндетті таңбалау мен қадағалауды енгізу дәрі-дәрмек айналымын анағұрлым ашық етеді және сатып алушыға сатып алынатын препараттардың түпнұсқалығын өз бетінше тексеруге мүмкіндік беретін, дәрі-дәрмектің «ағынының» шығындарын едәуір төмендететін, дәрі-дәрмек қалдықтары бойынша ақпаратты шоғырландыруды жеңілдететін, сондай-ақ өндірушіден пациентке дейінгі жеке қаптаманың жеке есебін қамтамасыз ететін контрафактілік және жалған өнім айналымынан қорғаудың негізгі құралдарының бірі болып табылады.
Бұл тәжірибе Оңтүстік Корея, Түркия, Тайвань, Сауд Арабиясы, АҚШ, Қытай, Үндістан, Ресей, Италия, Аргентина сияқты бірқатар елдерде бұрыннан қолданылған. Қазақстанда дәрілік заттарды таңбалау жүйесі кезең-кезеңімен енгізіледі.
Мысалы, Ресей Федерациясында таңбалаудың бірінші кезеңі 2018 жылы басталды және 2021 жылға қарай олар дәрі-дәрмектердің барлық тізіміне міндетті таңбалауға көшті. Дәрі-дәрмектерді таңбалауды тиімді енгізудің сәтті мысалы болып табылатын Түркияда дәрі-дәрмектерді міндетті түрде таңбалауға дайындық 8 жылға созылды.
Жоғарыда айтылғандай, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету саласы цифрлық трансформация процесінде. Сұраныстың жоғарылауы мен жеткізілімнің құлдырау қаупін бағалай отырып, біз жаңа шындықпен айналысамыз. Мұнда сатуды болжау және онлайн режимінде қалдықтарды басқару негіз болып табылады.
Және Бірыңғай Дистрибьютор үздік әлемдік тәжірибелерді зерделей отырып, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету жүйесін жақсарту үшін кездесуге қадамдар жасайды.
Тұтастай алғанда, Қазақстанда тауарларды қадағалау үшін таңбалауды енгізу тауарларды ЕАЭО-да сәйкестендіру құралдарымен таңбалау туралы Келісім,
сондай-ақ 2019 жылдың көктемінде қолданысқа ене бастаған «Сауда қызметін реттеу туралы» ҚР Заңы шеңберінде жүргізіледі.
Тарихқа қысқаша тоқталсақ, Deloitte мәліметтері бойынша, елдегі тауарларды таңбалау бастапқыда аң терісінен басталды, содан кейін бұл темекі өнімдері мен аяқ киімге жасалды. Қазіргі кезде дәрілік заттарға назар аударылуда.
ТАҢБАЛАУ ЖҮЙЕСІ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ?
Таңбалау – бұл өндірушінің немесе импорттаушының тауардың түпнұсқалығын растайтын идентификатор болып табылатын арнайы маркалы өнімге, қайталама немесе көліктік қаптамаға салуы.
Цифрлық таңбалау мен қадағалаудың негізгі мақсаттары — көлеңкелі нарықты төмендету, дәрі-дәрмектердің қайта айналымы мен контрафактілігінің алдын алу, Адал бизнес үшін жағдай жасау, өндірілетін және әкелінетін өнімнің сапасын арттыру, салықтар мен баждар түрінде бюджетке кірістердің жиналуын арттыру.
Тауарларды сәйкестендіру құралдарымен таңбалау процестерін ақпараттық қамтамасыз етуге және олардың айналым процесінде одан әрі қадағалануына арналған тауарларды таңбалау мен қадағалаудың ақпараттық жүйесінде (ТТҚ АЖ) қамтылған сәйкестендіру құралдары мен мәліметтер жазылған дәрілік заттар таңбаланған дәрілік заттар деп танылады.
Сәйкестендіру құралдарында GS1 DataMatrix есепке алу және штрих-кодтау саласындағы халықаралық стандарттарға сәйкес келетін 4 деректер тобын қамтитын таңбалар комбинациясы болып табылатын бірегей таңбалау коды бар.
DataMatrix – бұл екі өлшемді матрицалық штрих-код, ақ-қара немесе әр түрлі жарықтық дәрежесіндегі элементтер түрінде, әдетте квадрат түрінде ұсынылған. Матрицалық штрих-код мәтінді және басқа типтегі деректерді кодтау үшін қолданылады. Кодта өндіруші, шыққан елі, сериялық нөмірі және бұзудан қорғау туралы ақпарат бар.
Бұл ретте таңбалау коды жолының басында GSI, FNCI және ASC232 логистикалық бірліктерін есепке алуды стандарттау және штрих-кодтау саласындағы халықаралық ұйымның штрих-код символикасының белгісі болады.
Штрих-код-бұл техникалық құралдармен оқу үшін тауарлардың қаптамасына қолданылатын графикалық ақпарат (жолақтар тізбегі немесе басқа геометриялық фигуралар). Мұндай реттілік тек бір тауарға ғана емес, сонымен қатар топтық немесе көліктік қаптамаға да берілуі мүмкін.
Таңбалау кезінде «Data Matrix» екі өлшемді матрицалық штрих-код қолданылады. Бұл таңбаланған дәрілік заттардың әр қаптамасын бақылауға мүмкіндік береді. Кодтардың басқа түрлерінен ерекшеленеді, өйткені ол аналогтармен салыстырғанда ақпараттың үлкен көлемін, шағын аумаққа орналастыру мүмкіндігін және «өміршеңдікті» қамтиды.
Код өзінің қалпына келтірілуі туралы ақпаратты қамтиды және таңбалау бүлінген кезде суреттің 2/3 бөлігі сақталған болса да оқуға болады. Сонымен қатар, кодты бұрмалау немесе өзгерту мүмкін емес, өйткені кодты жасау кезінде крипто қорғанысы қолданылады.
Дәрілік заттарды сәйкестендіру құралдарымен таңбалауды Қазақстан Республикасының аумағына сатып алуды, сақтауды, әкелуді, дәрілік заттарды өндіруді, таңбалауды, тасымалдауды және өткізуді қамтитын дәрілік заттар айналымы кезіндегі Қағидалардың бекітілген тәртібіне сәйкес дәрілік заттар айналымына қатысушылар (ДЗАҚ) жүзеге асырады.
Таңбаланған фармацевтикалық тауарлардың айналымына қатысады:
Әр санаттың өзіндік есепке алу ерекшеліктері бар.
Мысалы, өндірушілер таңбалау жүйесінде тіркелуі керек. Содан кейін дәрілік затты тауарлардың ұлттық каталогына тіркеу керек. Кейін тауарлардың ұлттық каталогында тауар карточкаларын модерациялау жүріп жатыр. Дербес шот толтырылады, Data Matrix таңбалау кодтары тапсырыс беріледі, тауарға таңбалау жазылады және қабылдау-беру актісі қалыптастырылады.
Дәрілік заттардың айналымына қатысушы ретінде дәрілік заттардың дистрибьюторы да таңбалау жүйесінде тіркелуі қажет. Өндіруші/Импорттаушы дәрілік затты дистрибьюторға беру кезінде таңбалау кодтары мен тауар туралы ақпаратты қамтитын тауарларды таңбалау мен қадағалаудың ақпараттық жүйесіне (ТТҚ АЖ) қабылдау-беру актісін қалыптастырады. Ең соңында дистрибьютор қабылдау-беру актісін қалыптастырады және дәрілік заттарды айналымның басқа қатысушысына (дистрибьюторға, дәріхана ұйымына, медициналық ұйымға) береді.
Медициналық ұйымдарға келетін болсақ, мұнда жүйеге тіркелу қажет. Содан кейін шарттарға қол қойылады, қосымша деректер толтырылады, жабдықтың дайындығы тексеріледі, таңбаланған дәрілік заттарды қабылдау-беру актісі расталады, препараттар медициналық ұйымның есепке алу жүйесіне енгізіледі. Төтенше қадам – дәрілік заттарды айналымнан шығару.
Айналымның әрбір қатысушысы таңбаланған тауарға жасалатын операцияларды тіркеуі керек. Осылайша, дәрілік препараттарды өндіруден бастап сатып алушылар алғанға дейін олардың қозғалысының бүкіл жолы бақыланады. Бақылаушы органдар кез келген уақытта фармацевтикалық тауардың қай жерде екенін және оның жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін қанша уақыт қалғанын біле алады.
ЗАҢНАМАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
Қазақстанда ҚР Денсаулық сақтау министрінің №ҚР ДСМ-11 бұйрығымен бекітілген «Дәрілік заттарды таңбалау және қадағалау және медициналық бұйымдарды таңбалау қағидаларын бекіту туралы» заң қолданылады.
Заңнамаға сәйкес дәрілік заттарды таңбалауды дәрілік заттарды өндіруші (немесе қаптаушы кәсіпорын) қаптаманың әрбір бірлігіне (бастапқы, аралық, қайталама) қазақ және орыс тілдерінде жүзеге асырады.
«Сауда қызметін реттеу туралы» заңға сәйкес сәйкестендіру құралдарымен таңбалау енгізілген күннен кейін ҚР аумағында дәрілік заттардың айналымы таңбалауды енгізу кезеңділігі мен қадағалануын сақтау шартымен олардың іске асырылуы туралы мәліметтерді жүйеге беру кезінде жүзеге асырылады.
Сәйкестендіру құралдарымен таңбаланған дәрілік заттарды қабылдауды ТТҚ АЖ-да дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналысы саласындағы субъект растайды.
Дәрі-дәрмектерді бөлшек саудада өткізуді жүзеге асыратын фармацевтикалық қызмет субъектісі дәрі-дәрмектің тұтынушылық қаптамасына салынған сәйкестендіру құралын сканерлеу және тану арқылы оның орнатылған бақылау-касса машинасымен біріктірілген техникалық құралдармен шығарады.
Айта кетейік, мемлекеттік орган фармацевтикалық қызмет субъектісінің қызметін тексеруді жүргізу кезеңінде ТТҚ АЖ-да бұрын ұсынылған мәліметтерге өзгерістер енгізу жүргізілмейді.
2022 жылғы 6 тамызда ҚР Денсаулық сақтау министрлігі «Дәрілік заттарды таңбалау және қадағалау қағидалары» жаңа редакцияда Бұйрық шығарды.
Бекітілген Қағидаларға сәйкес таңбалау:
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДӘРІ-ДӘРМЕКТЕРДІ ТАҢБАЛАУ КЕЗЕҢДЕРІ
Дәрі-дәрмектерді таңбалау бойынша пилоттық жобаны жүргізу туралы шешім 2018 жылдың желтоқсанында қабылданды. Ал 2019 жылдың қыркүйегінен бастап ол іске қосылды, оны өткізу үшін осы рәсім бойынша әдістемелік ұсынымдар бекітілді, пилоттық жобаға қатысушылардың және оның шеңберінде таңбалауға жататын дәрілік препараттардың тізбесі айқындалды.
Бұл ретте 2020 жылдың қазан айында премьер-министрдің өкімімен Фармацевтика және медицина өнеркәсібін дамыту жөніндегі 2020-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілді, оған дәрілік заттарды таңбалау мәселелері де енгізілді.
Пилоттық жобаға келетін болсақ, ол 2021 жылдың 31 шілдесінде аяқталды. Қазақстандық фармацевтикалық хабаршының мәліметінше, «пилот» фармацевтика саласының 23 өкілі қатысты, олардың арасында өндірушілер, дистрибьюторлар, дәріхана және медициналық ұйымдар болды.
Пилоттық жобаның нәтижесі бойынша таңбалау мен қадағалаудың ақпараттық жүйесін пысықтау үшін ұсынымдар жіберілді.
Дәрі-дәрмектің 90 атауын міндетті таңбалаудың бірінші кезеңі 2022 жылдың 1 шілдесінде басталды, оның ішінде 80%-дан астамы 4 отандық өндіруші өндірді.
Бірқатар отандық өндірушілер таңбалауға арналған жабдықты сатып алды,
ТТҚ АЖ-ға қосылды, бірақ нарықтың барлық қатысушылары жобаны толық жүзеге асыруға дайын емес.
Дәрі-дәрмектердің қолжетімділігінің төмендеу тәуекелдерін, ақпараттық жүйенің дайындығының жеткіліксіздігін ескере отырып, таңбалаудың ақпараттық жүйесінің интеграциясының және тауарлардың сақталуын қадағалаудың болмауына байланысты ҚР ДСМ 2024 жылғы 1 шілдеге дейін дәрі-дәрмектердің міндетті таңбалануы мен қадағалануын тоқтата тұратын түзетулер әзірледі
Қазіргі уақытта мынадай реттілік анықталды:
Толық қадағалау 2025 жылдың 1 шілдесінен бастап енгізіледі.
«ҚАЗАҚТЕЛЕКОМ» АҚ-мен БІРЛЕСІП ІСКЕ ҚОСЫЛҒАН ПИЛОТТЫҚ ЖОБА
«Қазақтелеком» АҚ таңбалау жөніндегі бірыңғай оператор бола отырып, фармацевтикалық нарықтың қолданыстағы инфрақұрылымына дәрі-дәрмектерді қадағалау жүйесін құру бойынша жұмыс жүргізеді.
Бірыңғай дистрибьютор ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде тегін рецептуралық дәрі-дәрмектерді іске асыру үшін өз функционалы бойынша бейімделген дәрілік қамтамасыз етудің автоматтандырылған жүйесін енгізу мүмкіндіктерін іздеуде белсенді қызығушылық танытады.
Мысалы, 2020 жылы Бірыңғай дистрибьютор мен «Қазақтелеком» АҚ арасында дәрілік заттарды таңбалау және қадағалау бойынша пилоттық жобаны жүргізу бойынша Меморандум жасалды. Пилот шеңберінде Бірыңғай дистрибьютордың қоймаларына таңбаланған дәрілік заттар жеткізіліп, кейіннен медициналық ұйымдарға жөнелтілді.
Процесті іске қосу барысында «Қазақтелеком» АҚ-ға пысықтау үшін жіберілген бірқатар ескертулер анықталды. Сонымен қатар, тараптар шет елдердің дәрілік заттарын міндетті таңбалауды енгізу тәжірибесін зерделеді.
Пилоттық жобаның нәтижелері бойынша Бірыңғай дистрибьютор дәрі-дәрмек қозғалысының бизнес-процестеріне сәйкес қаптамаларды таңбалау мен сәйкестендіруді пайдалана отырып, өндірушіден соңғы тұтынушыға дейінгі дәрі-дәрмек қозғалысының мониторингінің ақпараттық жүйесін пысықтауды келісті. Осылайша, бизнес-процестердің схемаларын өзектендіре отырып, «Қазақтелеком» АҚ Бірыңғай дистрибьютор қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып, ағымдағы жылдың басында ақпараттық жүйенің прототипін дайындап, ұсынды. Қазіргі уақытта Бірыңғай дистрибьютордың қоймаларында прототипті тестілеу жүргізілуде.
Жүйенің оң өзгерістері Бірыңғай дистрибьютордың жалға алынған қоймаларының мысалында сенімхат функционалын жүргізу саласында, атап айтқанда дәрі-дәрмектерді қабылдау, ауыстыру және жөнелту рәсімдерін жетілдіру арқылы жасалды.
Өзгерістер Бірыңғай дистрибьюторға жүйеге дербес кіруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Бірыңғай дистрибьютордың қоймалары үшін рөлдер тізімі анықталды. Сондай-ақ, қоймалар үшін аумақтық бөлінген бөлімшелерді жүргізу және қоймалар деңгейінде қабылдау-беру актісін құру, медициналық ұйымдар бойынша бөлу мүмкіндігі бар.
ЫҚТИМАЛ ТӘУЕКЕЛДЕР
Сарапшылардың бағалауы бойынша дәрі-дәрмектердің бағасы 27%-ға қымбаттауы мүмкін. Олардың айтуынша, таңбалау, ең алдымен, ДЗ өндірушілері үшін айтарлықтай қаржылық шығындар болып табылады: топтамалау және агрегациялау үшін жабдықтарды, криптографиялық кодтарды бірыңғай оператордан сатып алу, бөлме-жайлар мен желілерді дайындау және қайта құру. Бұған бағдарламалық жасақтаманы орнатуды, қаптау материалын өзгертуді қосыңыз және тұрақсыз геосаяси жағдайды ескере отырып, бұл материалдарды жеткізудегі тәуекелдер және, әрине, тіркеу дерекнамасын өзгерту мүмкін.
Бизнес-процестердің жаңартылған схемаларына сәйкес «Қазақтелеком» АҚ
дәрі-дәрмектерді медициналық ұйымға жеткізу сәтіне дейін қадағалауды қамтамасыз етеді. Бұл ретте қазіргі уақытта пациентке препаратты стационарлық және амбулаториялық деңгейде берген кезде медициналық ұйымдарда таңбалау кодтарының шығуын тіркеудің бекітілген тетігі жоқ.
Дәрі-дәрмектерді таңбалау мен қадағалауды жүз пайыз енгізу 2024 жылдың маусымына жоспарланғандықтан, медициналық ұйымдардың таңбаланған препараттармен жұмыс істеуге дайын болмау қаупі бар.
Оған себеп – міндетті таңбалау бөлігіндегі талаптардың медициналық ұйымдарды нақты техникалық жарақтандыруға және олардың ақпараттық жүйелерінің мүмкіндіктеріне сәйкес келмеуі. Тиісінше, дәрі-дәрмекпен бақылау бөлігінде ақаулардың пайда болу ықтималдығы бар, бұл халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің бұзылуына алып келеді.
Қазіргі уақытта барлық кедергілер мен ақауларды жою бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бұған дейін облыстар мен республикалық маңызы бар қалалардың әкімдіктеріне медициналық ұйымдарды таңбаланған дәрілік заттармен жұмыс істеу үшін қажетті жабдықтармен қамтамасыз ету тапсырылған еді.
Болашақта дәрі-дәрмектердің қозғалысын мониторингтеу жүйесі барлық пысықтаулар мен ескертулерді ескере отырып жетілдірілетін болады. Бірыңғай дистрибьютор бұған ерекше назар аударады, өйткені дәрі-дәрмектерді қадағалау дәрі-дәрмектерді ұтымды қолдануға ықпал етеді.
Мысалы, осы жылдың басында Бірыңғай дистрибьютор мен «Цифрлық экономиканы дамыту орталығы» ЖШС, «Қазақтелеком» АҚ бірыңғай операторының цифрлық таңбалаудың жобалық офисі арасында таңбалау және қадағалау жүйесін жетілдіруде, жедел өзара іс-қимыл мен ақпарат алмасуды қамтамасыз етуде және ақпараттық қолдау көрсетуде ынтымақтастықты жалғастыру жөнінде уағдаластыққа қол жеткізілді.
ӘСЕРЛЕРІ
Препараттарды таңбалау – бұл тауар айналымын бақылаудың маңызды құралы. Қазір нарықта көптеген сапасыз тауарлар бар, ал ақпараттық жүйенің көмегімен таңбалау тауардың өндірістен сатылымға дейін қадағалануын қамтамасыз етеді.
Денсаулық сақтау жүйесіндегі цифрландыру медициналық қызметтердің құнын төмендетуді, сапасы мен тиімділігін арттыруды қамтамасыз етеді. Бұл нарықтағы контрафактілік өнімдерді және дәрі-дәрмектерді сатудың заңсыз жолдарын болдырмауға көмектеседі.
Ұзақ мерзімді перспективада таңбалау оң әсер етеді, бұл дәрі-дәрмек өндірушісінен дәріхана сөресіне дейінгі бүкіл жолын бақылауға мүмкіндік береді. Таңбалау сонымен қатар елдегі дәрі-дәрмектерді жеткізу мен қамтамасыз етудегі жағдайды жақсартады, осылайша дәрі-дәрмектердің жетіспеушілігін болдырмайды.
Цифрлық таңбалаудың арқасында өндірушілер, медициналық мекемелер және мемлекеттік органдар нақты уақыт режимінде дәрілік заттарды тұтынудың барынша нақты көрінісін көре алады. Сонымен қатар, бұл мүмкіндік береді:
Бұл ретте қазақстандықтар Naqty onim тегін мобильді қосымшасының көмегімен Data Matrix кодын сканерлеу арқылы дәрі-дәрмектің заңдылығын тексере алады. Тұтынушы өнім туралы негізгі ақпаратты көре алады: Өндіруші туралы мәліметтер, құрамы, жарамдылық мерзімі, шекті бөлшек сауда бағасы және басқа да маңызды ақпарат. Егер таңбалау кодын сканерлеу арқылы сатып алушы жарамдылық мерзімі өтіп кеткенін және дәрі-дәрмектің құны шекті бөлшек сауда бағасынан жоғары болатынын анықтаса, шағымды қосымшада қалдыруға болады.
Қазір елімізде дәрі-дәрмектерді міндетті таңбалауға қатысушылар санын көбейту, дәрі-дәрмектердің айналымын бақылауды күшейту бойынша жұмыс жүргізілуде. Өндірушілерге таңбаланатын позициялар тізімін біртіндеп толтыру үшін жеткілікті уақыт кезеңі берілді.
.jpeg)
